Qua đèo Ngang – Huyện Thanh Quan – Ngữ văn 7

• Bà Huyện Thanh Quan (1805 – 1848).
• Tên thật là Nguyễn Thị Hinh là một nhà lớn nổi tiếng trong thời văn học trung đại.
• Bà sinh ra tại mảnh đất Nghi Tàm, Vĩnh Thuận, Tây Hồ.
• Bà là một người phụ nữ tài giỏi nên được cử một chức quan vào cung dạy học cho những cung phi công chúa.
• Bà để lại các tác phẩm tiêu biểu như
  • Qua đèo ngang
  • Thăng Long thành hoài cổ
  • Chiều hôm nhớ nhà
  • Tức cảnh chiều thu

• Hoàn cảnh sáng tác
  • Bài thơ được viết khi Bà Huyện Thanh Quan vào Phú Xuân – Huế nhận chức quan của mình.
  • Bài thơ này được viết vào khoảng thế kỉ XIX, khi tác giả lần đầu tiên tới Đèo Ngang.
• Thể thơ: Thất ngôn bát cú đường luật.
• Bố cục: 4 phần (Đề, thực, luận, kết)
  • Hai câu luận: bàn luận, nhận xét
  • Hai câu thực: miêu tả cụ thể cảnh và người
  • Hai câu đề: mở ý
  • 2 câu cuối: khép lại mạch ý bài thơ. Đó chính là nỗi lòng của Bà Huyện Thanh Quan.

“Bước tới đèo Ngang bóng xế ta

Cỏ cây chen đá là chen hoa”

• Thời điểm: bóng xế tà

→ Ánh nắng nhạt của chiều muộn ⇒ Gợi nỗi buồn.

→ Gợi lên một nỗi buồn man mác.

• Cảnh: cỏ cây chen đá > < lá chen hoa
  • Điệp từ, tiểu đối
    • Điệp từ “chen”
    • Tiểu đối: Cỏ cây thì chen đá > < lá thì chen hoa.

→ Nơi đây có cây cối, có hoa lá chen chúc um tùm, hoang sơ.

⇒ Gợi lên vẻ hoang sơ, rậm rạp; không gian hoang vắng gợi nỗi buồn.

“Lom khom dưới núi tiều vài chú

Lác đác bên sông chợ mấy nhà”

• Phép đối
  • Lom khom > < lác đác

→ Đối rất cân, rất chỉnh ⇒ Phát họa nên một bức reanh sơn thủy hữu tình.

• Từ láy tượng hình
  • Lom khom: Gợi dáng vẻ vất vả, nhỏ nhoi
  • Lác đác, vài: Gợi hình ảnh ít ỏi, thưa thớt.
• Đảo cấu trúc câu
  • Lom khom – tiều vài chú
  • Lác đác – chợ mấy nhà

→ Nhấn mạnh dáng vẻ nhỏ bé, tội nghiệp của con người và sự thưa thớt, xác xơ của cảnh vật.

• Đảo từ
  • Tiều vài chú
  • Chợ mấy nhà

→ Đảo từ trong cụm danh từ + từ chỉ số lượng ít ỏi (vài, mấy) ⇒ Gợi lên một thế giới cô liêu, lẻ loi, hoang vắng.

⇒ Cảnh: Sự sống ít ỏi, thưa thớt, hoang sơ.

⇒ Tình: Nỗi buồn man mát của lòng người.

“Nhớ nước đau lòng con cuớc cuốc

Thương nhà mỏi miệng cái gia gia”

• Nghệ thuật đối
  • Nhớ nhà > < đau lòng
  • Con quốc quốc > < cái gia gia
  • Hệ thống thanh điệu cũng đối: TT BB BTT > < BB TT TBB

→ Làm nổi bật trạng thái, cảm xúc, tạo nhạc điệu cân đối cho bài thơ

• Nghệ thuật ẩn dụ: mượn tiếng chim để gợi tả lòng người

⇒ Sự hoang vắng của cảnh vật và nỗi nhớ nước, thương nhà bồn chồn của nhà thơ

“Dừng chân đứng lại trời ,non ,nước

Một mảnh tình riêng ta với ta”

• Cảnh đèo Ngang: trời, non, nước > < Mảnh tình riêng ta với ta
  • Cảnh: bao la, bát ngát, hùng vĩ, trùng điệp → Ấn tượng mênh mông, xa lạ, vắng vẻ và tĩnh lặng
  • Tình: nhỏ nhoi, cô đơn tuyệt đối

⇒ Hình ảnh đối lập. Cảnh bao la khôn cùng, con người buồn bã, cô đơn, nhỏ bé

⇒ Gợi tâm sự sâu kín về nỗi nhớ nước, thương nhà da diết, âm thầm, lặng lẽ của con người trước cảnh vật bao la và rộng lớn..

• Nội dung

  Toggle

  Tổng kết

  • Nghệ thuật

    • Sử dụng thể thơ Thất ngôn bát cú Đường luật điêu luyện
    • Sử dụng bút pháp nghệ thuật tả cảnh ngụ tình đặc sắc.
    • Bút pháp miêu tả kết hợp với biểu cảm hấp dẫn.
    • Lời thơ trang nhã, điêu luyện; âm điệu trầm lắng.
    • Sử dụng phép đối, từ láy trong việc tả cảnh, tả tình.

  • Nội dung

    • Cảnh đèo Ngang thoáng đãng mà heo hút, thấp thoáng của sự sống con người nhưng còn hoang sơ.

  • Ý nghĩa

    • Bài thơ thể hiện nỗi nhớ nước, thương nhà, nỗi buồn cô đơn thầm lặng của tác giả.
    • Nỗi niềm hoài cổ của nhà thơ trước cảnh vật Đèo Ngang.

• Ghi nhớ: SGK/ 104