Xét nghiệm định lượng HBV-DNA là gì? Ý nghĩa định lượng HBV DNA

Viêm gan B là bệnh lý khá phổ biến về gan, nguyên nhân do cơ thể nhiễm virus viêm gan B (HBV). Virus viêm gan B khi xâm nhập vào cơ thể có thể khiến chức năng gan suy giảm và dẫn tới nhiều biến chứng nguy hiểm. Xét nghiệm định lượng virus viêm gan B (hay viết tắt là HBV – DNA) là xét nghiệm có ý nghĩa quan trọng, giúp đánh giá lượng virus cũng như theo dõi đáp ứng trong điều trị bệnh viêm gan B. Cùng tìm hiểu chi tiết về xét nghiệm này thông qua những thông tin sau đây.

Một số thông tin sơ lược về virus viêm gan B

Virus viêm gan B (HBV-Hepatitis B virus) là nguyên nhân phổ biến gây ra bệnh viêm gan virus hiện nay. Theo thống kê, ước tính có khoảng 2 tỉ người bị lây nhiễm virus HBV. Trong đó, trên thế giới có khoảng 350 triệu người trở thành mạn tính. Theo nghiên cứu Global Burden of Disease vào năm 2010, viêm gan virus B trở thành một trong những vấn đề sức khỏe ưu tiên nhất trên toàn câu. Số ca tử vong do bệnh lý này gây ra 786.000 người hàng năm, là nguyên nhân tử vong đứng thứ 10 trên thế giới.

Hình ảnh virus viêm gan B (HBV)

HBV lây truyền do tiếp xúc với máu hoặc dịch cơ thể nhiễm HBV. Virus lây truyền qua 3 con đường chính:

• Truyền từ mẹ sang con: Có khả năng lây nhiễm khá cao, nếu không có biện pháp bảo vệ kịp thời tỷ lệ lây nhiễm có thể lên tới 90%.
• Truyền qua đường máu: Truyền máu không an toàn, dùng chung bơm kim tiêm, các hoạt động thẩm mỹ, xăm hình không đảm bảo…đều có nguy cơ lây nhiễm virus HBV.
• Quan hệ tình dục: Trong tinh dịch của nam giới hoặc dịch tiết âm đạo của nữ giới có HBV. Nếu quan hệ tình dục không sử dụng biện pháp an toàn sẽ có nguy cơ lây nhiễm bệnh.

Tình trạng nhiễm HBV được chia làm 2 giai đoạn cấp và mạn tính. Viêm gan B giai đoạn cấp tính sẽ tiến triển sang giai đoạn mạn tính nếu như không được phát hiện và điều trị kịp thời. Người bệnh tuổi càng nhỏ, nguy cơ chuyển sang dạng mạn tính càng cao. Biến chứng nguy hiểm của viêm gan B mạn tính gồm có xơ gan, ung thư biểu mô tế bào gan…Phương thức phòng bệnh hiệu quả là tiêm vaccine.

Xét nghiệm định lượng virus viêm gan B (HBV-DNA) là gì?

Xét nghiệm định lượng HBV – DNA hay còn gọi là định lượng virus viêm gan B trong máu. Đây là xét nghiệm nhằm xác định số lượng hay nồng độ của virus trong một đơn vị thể tích huyết tương/huyết thanh. Sử dụng đơn vị IU/ml hoặc copy/ml (1IU tương ứng 5-6 copy). Nhờ xét nghiệm trên mà đánh giá mức độ nhân lên của virus trong các tế bào gan. Trong đó, nồng độ virus được coi là cao khi trên 10.000 IU/ml, mức độ trung bình từ 2000-10.000 IU/ml và mức độ thấp khi dưới 2000 IU/ml.

Để đảm bảo xác định chính xác nồng độ virus, mẫu máu cần được xử lý, thực hiện xét nghiệm trong vòng 6 giờ sau khi lấy mẫu. Nếu không thể phân tích ngay sau khoảng thời gian đó, cần ly tâm tách huyết tương/huyết thanh và bảo quản trong nhiệt độ âm.

Kiểm tra theo dõi mức độ HBV – DNA trong máu theo tháng, năm có ý nghĩa quan trọng nhằm quản lý bệnh, xác định thời điểm điều trị, theo dõi đáp ứng điều trị cũng như đánh giá tiêu chuẩn dừng điều trị.

Trường hợp nào cần thiện xét nghiệm HBV- DNA

Người bệnh được chẩn đoán viêm gan B mạn tính, xét nghiệm HBV – DNA có ý nghĩa rất quan trọng và vô cùng cần thiết, đặc biệt là trong quá trình điều trị nhằm theo dõi sự phát triển của virus trong tế bào gan. Các trường hợp cần thực hiện xét nghiệm định lượng virus viêm gan B như:

• Người được chẩn đoán viêm gan B.
• Các trường hợp mà kết quả xét nghiệm thấy có suy giảm chức năng hoặc tổn thương tế bào gan.
• Theo dõi trong và sau quá trình điều trị.

Xét nghiệm định lượng virus viêm gan B (HBV DNA) có ý nghĩa gì?

Xét nghiệm virus HBV- DNA có ý nghĩa quan trọng giúp kiểm tra, theo dõi mức độ virus HBV trong máu theo thời gian. Điều này giúp sức quan trọng cho việc quản lý tiến triển của bệnh, quyết định thời điểm điều trị và theo dõi đáp ứng quá trình điều trị cũng như đánh giá thời điểm dừng điều trị.

Đối với những người bệnh mắc viêm gan B mạn tính, thực hiện xét nghiệm HBV có ý nghĩa trong quyết định điều trị. Cụ thể như sau:

Định lượng virus để cân nhắc điều trị

Trường hợp người lành mang virus, nếu thử máu sẽ thấy HBsAg dương tính, nhưng dấu hiệu cho thấy có virus hoàn chỉnh là HBV-DNA. Nhưng hệ miễn dịch không kiềm hãm được mà để virus nhân bản lên nhiều trong tế bào gan tạo ra nhiều virus hoàn chỉnh vào máu của người bệnh. Khi này thử máu sẽ thấy HBsAg dương tính, đồng thời có virus hoàn chỉnh ở trong máu với số lượng khá cao được phát hiện thông qua xét nghiệm HBV – DNA cho kết quả dương tính (số lượng vượt trên 100000 copies/ml).

Xét nghiệm HBV – DNA cho kết quả dương tính với số lượng virus quá 100000copies/ml. Trường hợp này cần tiếp xúc xem kết quả men gan của người bệnh có cao không?

• Nếu cao vượt ngưỡng 2 lần bình thường (ALT bình thường là 19 IU ở nữ và 33 IU ở nam) thì được coi là viêm gan mạn tính và người bệnh cần phải điều trị.
• Nếu men gan bình thường, cần phải chắc chắn tế bào gan có tổn thương hay không. Kiểm tra dựa vào các xét nghiệm về hình thái tế bào gan (sinh thiết gan, fibrotest, fibroscan). Kết quả cho thấy gan bị tổn thương thì được xem là đang bị viêm gan mạn tính và cần được điều trị đặc hiệu mặc dù men gan bình thường.

Theo dõi điều trị

Xét nghiệm định lượng HBV – DNA được dùng nhằm theo dõi hiệu quả của quá trình điều trị với các thuốc dùng kháng virus mà bác sĩ đã chỉ định trên người bệnh. Quá trình điều trị được đánh giá có mang lại hiệu quả không khi nồng độ HBV giảm dần cho tới khi HBV DNA về dưới ngưỡng phát hiện dựa vào phương pháp sinh học phân tử.

Nồng độ HBV DNA trong máu giảm dưới 10 lần sau khoảng 12 tuần điều trị hoặc giảm dưới 100 lần sau 24 tuần điều trị được cho rằng điều trị không đáp ứng. Ngược lại, nếu sau 1 – 3 tháng mà kết quả xét nghiệm cho thấy định lượng virus giảm 100 lần thì đánh giá là thuốc kháng virus có hiệu quả.

Hiện nay, có nhiều loại thuốc kháng virus dành cho người bệnh viêm gan B mạn tính mang lại hiệu quả. Virus HBV bị ngăn chặn nhân bản rất nhanh, nên HBV – DNA biến mất khỏi máu sớm hơn so với HBeAg. Do đó, xét nghiệm HBV – DNA được coi là dấu ấn rất tốt nhằm theo dõi đáp ứng khá sớm của điều trị. Hiện nay, các nhà y học thống nhất sử dụng HBV-DNA làm chỉ số theo dõi đáp ứng điều trị hơn là HBeAg.

Xét nghiệm phát hiện đột biến kháng thuốc

Trong khoảng thời gian điều trị viêm gan B mạn, xét nghiệm HBV – DNA bỗng dưng dương tính trở lại. Lượng virus HBV tăng lên dần chính là dấu hiệu cho biết virus có khả năng kháng thuốc lúc đang điều trị. Trường hợp này, cần phải làm xét nghiệm để phát hiện xem có thuốc có bị virus kháng lại không.

Xét nghiệm máu người bệnh có sự xuất hiện HBeAg thì có nghĩa là có sự nhân bản của virus trong cơ thể. Nếu người bệnh đang sử dụng thuốc kháng virus, virus sẽ bị chặn lại không nhân bản được. Xảy ra sự đột biến kháng thuốc nếu kết quả xét nghiệm cho thấy HBeAg âm tính, AntiHBeAg dương tính, nhưng HBV-DNA lại xuất hiện dương tính. Đồng thời men gan của người bệnh tăng giảm thất thường thì chính là dấu hiệu báo động nguy cơ virus đột biến.

Quyết định ngưng sử dụng thuốc kháng virus

Xét nghiệm định lượng virus viêm gan B có ý nghĩa trong quyết định việc ngưng sử dụng thuốc kháng virus hay không. Để quyết định xem người bệnh đã được ngưng dùng thuốc ức chế virus hay chưa cần có đầy đủ các xét nghiệm về :

• Nồng độ virus HBV DNA
• Chức năng gan
• Các dấu ấn HbeAg, HbeAb, HbsAg
• Siêu âm gan,… kết hợp và bệnh nhân cần tuân thủ theo y lệnh của bác sĩ.

Người bệnh không được tự ý bỏ thuốc trong quá trình điều trị. Bởi việc bỏ thuốc có thể dẫn tới nhiều biến chứng nguy hiểm sau này.

Cách lấy mẫu bệnh phẩm và bảo quản

Lấy huyết thanh hoặc huyết tương chống đông bằng EDTA, thể tích 4ml. Bảo quản ly tâm lấy huyết thanh/huyết tương trong vòng 6h sau khi lấy máu. Chuyển huyế thanh/huyết tương vào ống có nắp đậy và lưu tủ động.

Các yếu tố ảnh hưởng tới kết quả xét nghiệm cần lưu ý:

• Không dùng ống chống đông Heparin
• Cần phân tích mẫu sớm sau khi lấy máu để kết quả chính xác. Trường hợp chờ quá lâu cần tách huyết tương/huyết thanh bảo quản tủ âm.

Hướng dẫn đọc kết quả xét nghiệm HBV – DNA

Xác định số lượng hay nồng độ của virus trong 1 đơn vị thể tích huyết thanh/huyết tương. Đơn vị đo sử dụng là IU/mL hoặc copies/mL, thường 1 IU/mL tương đương với 5-6 copies/mL. Trong đó:

• Mức cao nếu kết quả > 10.000 IU/mL
• Mức trung bình khoảng 2000 tới 10.000 IU/mL
• Mức thấp < 20.000 IU/mL

Với người bệnh đang sử dụng thuốc điều trị, sau 1 – 3 tháng mà kết quả cho thấy số lượng virus viêm gan B giảm 100 lần thì có thể đánh giá thuốc điều trị virus có hiệu quả.