Chuyên đề ôn tập cuối cấp: Môn Tiếng Việt – Lớp 5 – Phần: Từ loại tiếng Việt

Chuyên đề ôn tập cuối cấp: Môn Tiếng Việt – Lớp 5 – Phần: Từ loại tiếng Việt

Mục đích, yêu cầu

• Hệ thống và củng cố kiến thức về từ loại tiếng Việt.
• Mở rộng vốn từ bằng kiến thức từ loại, học sinh có kĩ năng sử dụng từ tiếng Việt đúng từ loại.
• Giáo dục tình cảm yêu mến, trân trọng vẻ đẹp của tiếng Việt.
• Tôn vinh vẻ đẹp, sự trong sáng của tiếng Việt, giáo dục học sinh ý thức trân trọng tiếng Việt, trân trọng người giao tiếp với mình qua sử dụng tiếng Việt.

Nội dung kiến thức cần ôn tập

I/ PHẦN LÝ THUYẾT

• Dựa vào nghĩa của từ, sự giống nhau về đặc điểm ngữ pháp, các từ được phân ra thành từng loại, gọi là từ loại.
• Từ loại là các loại từ có chung đặc điểm ngữ pháp và ý nghĩa khái quát.
• Các từ loại cơ bản của Tiếng Việt gồm: Danh từ, động từ, tính từ, đại từ (lớp 5). Ngoài ra, còn có 1 số từ loại khác như: Quan hệ từ (học ở lớp 5), số từ, phụ từ, tình thái từ,… (không học ở tiểu học).

1. Danh từ, Động từ, Tính từ (Tuần 5, Tuần 9, Tuần 11- Lớp 4)

a) Danh từ (DT): DT là những từ chỉ sự vật (người, vật, hiện tượng, khái niệm hoặc đơn vị)

VD:

• DT chỉ hiện tượng: mưa, nắng, sấm, chớp,…
• DT chỉ khái niệm: đạo đức, người, kinh nghiệm, cách mạng,…
• DT chỉ đơn vị: Ông, vị (vị giám đốc), cô (cô Tấm), cái, bức, tấm,…; mét, lít, ki-lô-gam,…; nắm, mớ, đàn,…

Khi phân loại DT tiếng Việt, trước hết, người ta phân chia thành 2 loại: DT riêng và DT chung.

• Danh từ riêng: là tên riêng của một sự vật (tên người, tên địa phương, tên địa danh,…)
• Danh từ chung: là tên của một loại sự vật (dùng để gọi chung cho một loại sự vật). DT chung có thể chia thành 2 loại:
  • DT cụ thể: là DT chỉ sự vật mà ta có thể cảm nhận được bằng các giác quan (sách, vở, gió, mưa,…).
  • DT trừu tượng: là các DT chỉ sự vật mà ta không cảm nhận được bằng các giác quan (cách mạng, tinh thần, ý nghĩa,…)

Cụm DT:

• DT có thể kết hợp với các từ chỉ số lượng ở phía trước, các từ chỉ định ở phía sau và một số từ ngữ khác để lập thành cụm DT. Cụm DT là loại tổ hợp từ do DT và một số từ ngữ phụ thuộc nó tạo thành.
  Trong cụm DT, các phụ ngữ ở phần trước bổ sung cho DT các ý nghĩa về số và lượng. Các phụ ngữ ở phần sau nêu lên đặc điểm của sự vật mà DT biểu thị hoặc xác định vị trí của sự vật ấy trong không gian hay thời gian.

b) Động từ (ĐT): ĐT là những từ chỉ hoạt động, trạng thái của sự vật.
VD: Đi, chạy, nhảy (ĐT chỉ hoạt động)
Vui, buồn, giận,… (ĐT chỉ trạng thái)

Mấy lưu ý về ĐT chỉ trạng thái:

• Điểm ngữ pháp nổi bật nhất của ĐT chỉ trạng thái là: nếu như ĐT chỉ hoạt động, hành động có thể kết hợp với từ “xong” ở phía sau (ăn xong, đọc xong,…) thì ĐT chỉ trạng thái không kết hợp với “xong” ở phía sau (không nói: còn xong, hết xong, kính trọng xong,…). Trong TV có một số loại ĐT chỉ trạng thái sau:

• ĐT chỉ trạng thái tồn tại (hoặc trạng thái không tồn tại): còn, hết, có,…
• ĐT chỉ trạng thái biến hoá: thành, hoá,…
• ĐT chỉ trạng thái tiếp thụ: được, bị, phải, chịu,…
• ĐT chỉ trạng thái so sánh: bằng, thua, hơn, là,…

Một số “nội ĐT” sau đây cũng được coi là ĐT chỉ trạng thái: nằm, ngồi, ngủ, thức, nghỉ ngơi, suy nghĩ, đi, đứng, lăn, lê, vui, buồn, hồi hộp, băn khoăn, lo lắng,…

Cụm ĐT:

• ĐT thường kết hợp với các phụ từ mệnh lệnh (ở phía trước) và một số từ ngữ khác để tạo thành cụm ĐT. Cụm ĐT là loại tổ hợp từ do ĐT với một số từ ngữ phụ thuộc nó tạo thành. Nhiều ĐT phải có các từ ngữ phụ thuộc đi kèm, tạo thành cụm ĐT mới trọn nghĩa. Trong cụm ĐT, các phụ ngữ ở phần trước bổ sung cho ĐT các ý nghĩa: quan hệ thời gian; sự tiếp diễn tương tự; sự khuyến khích hoặc ngăn cản h