Soạn văn bài: Câu ghép

A. KIẾN THỨC TRỌNG TÂM

1. Đặc điểm của câu ghép

Đọc các đoạn trích sau và thực hiện các yêu cầu ở dưới. Hằng năm cứ vào cuối thu, lá ngoài dường rụng nhiều và trên không cố những đám mây hàng hạc, lòng tôi lại nao nức những kỉ niệm mơn man của huổi tựu trường. Tôi quên thế nào dược những cảm giác trong sáng ẩy nảy nở trong lòng tôi như mấy cành hoa tươi mủn cười giữa bầu trời quang đãng. Những ỷ tưởng ấy tôi chưa lần nào ghi lên ỳ ấy, vì hồi ấy tôi không hiết ghi và ngày nay tôi không nhớ hết. Nhưng mỗi lần thấy mấy em nhỏ rụt rè núp dưới nón mẹ lần dầu tiên di đến trường, lòng tôi lại tưng hừng rộn rã. Buổi mai hôm ấy, một buổi mai đầy sương thu và gió lạnh, mẹ tôi âu yếm nắm tay tôi dẫn đi trên con dường làng dài và hẹp. Con đường này tôi đã quen đi lại lắm lần, nhưng lần này tự nhiên thấy lạ. Cảnh vật chung quanh tôi đều thay đổi, vì chính lòng tôi đang có sự thay đổi lớn: hôm nay tôi đi học.(Thanh Tịnh, Tôi đi học)1.1. Tìm các cụm C – V trong những câu in đậm.1.2. Phân tích cấu tạo của những câu có hai hoặc nhiều cụm C – V.1.3. Trình bày kết quả phân tích ở hai bước trên vào bảng theo mẫu1.4. Dựa vào những kiến thức đã học ở các lớp dưới, hãy cho biết câu nào trong những câu trên là câu đơn, câu nào là câu ghép. Trả lời:1.1 + 1.2 Tìm và phân tích cấu tạo những câu có cụm C-V (dấu / thể hiện ngăn cách giữa chủ ngữ và vị ngữ trong các câu)

• Cụm C-V lớn: Tôi/quên thế nào được…

Cụm C-V nhỏ: Những cảm giác trong sáng ấy/nảy nở trong lòng tôi (như) mấy cành hoa tươi/mỉm cười giữa bầu tời…

=> Đây là câu có cụm C – V nhỏ nằm trong cụm C – V lớn. Trong đó, cụm C – V thứ nhất là cụm C – V lớn, hai cụm C – V sau là cụm C – V nhỏ.

• Buổi mai hôm ấy,một buổi mai /đầy sương thu, mẹ tôi/âu yếm dẫn tay tôi đi trên con đường làng dài và hẹp

• Cảnh vật chung quanh tôi/đều thay đổi, (vì chính) lòng tôi/ đang có sự thay đổi lớn: (hôm nay) tôi/ đi học

1.3. Trình bày kết quả phân tích ở hai bước trên vào bảng theo mẫu

1.4.Cả ba câu trên đều là câu ghép.

2. Cách nối các vế câu

2.1. Tìm thêm các câu ghép trong đoạn trích ở mục “Đặc điểm của câu ghép”.2. 2. Trong mỗi câu ghép, các vế câu được nối với nhau bằng cách nào ?2. 3. Dựa vào những kiến thức đã học ở các lớp dưới, hãy nêu thêm ví dụ về cách nối các vế câu trong câu ghép.Trả lời:2.1. Các câu ghép có ở đoạn trích ngoài ba câu đã phân tích ở trên:(1) “Hằng năm cứ vào cuối thu, lá ngoài đường rụng nhiều và trên không có những đám mây bàng bạc, lòng tôi lại náo nức những kỉ niệm mơn man của buổi tựu trường.”Câu này không dùng từ nối, giữa các vế có dấu phẩy(2) “Những ý tưởng ấy tôi chưa lần nào ghi lên giấy, vì hồi ấy tôi không biết ghi và ngày nay tôi không nhớ hết.”Câu ghép các vế nối nhau bằng quan hệ từ vì.(3) “Nhưng mỗi lần thấy mấy em nhỏ rụt rè núp dưới nón mẹ lần đầu tiên đi đến trường, lòng tôi lại tưng bừng rộn rã.” Không dùng từ nối, dùng dấu chấm và cặp từ hô ứng: nhưng lại2.2. Các vế câu được nối với nhau bằng cách:(1) Câu này không dùng từ nối, giữa các vế có dấu phẩy(2) Câu ghép các vế nối nhau bằng quan hệ từ vì.(3) Không dùng từ nối, dùng dấu chấm và cặp từ hô ứng: nhưng lại2.3. Ví dụ về cách nối các vế câu trong câu ghép.

• Nối bằng một quan hệ từ : và, rồi, mà, còn, song, nhưng, chứ…
• Ví dụ: Tôi thì thấp song anh trai tôi thì cao
• Nối bằng cặp quan hệ từ : vì… nên, bởi… nên, tại… nên, do… nên, nếu… thì, giá… mà, tuy… nhưng, chẳng những… mà còn…
• Ví dụ: Vì trời mưa nên tôi không đi chơi được
• Không dùng từ nối, giữa các vế câu có dấu phẩy, dấu chấm phẩy, dấu hai chấm.
• Trời tối sầm lại, gió bắt đầu nổi lên, mưa nặng hạt dần.

3. Ghi nhớ

• Câu ghép là câu do hai hoặc nhiều cụm C-V không bao chứa tạo thành. Mỗi cụm C-V này được gọi là một vế câu.
• Có hai cách nối các vế câu
• Dùng những từ có tác dụng nối. Cụ thể:
  • Nối bằng quan hệ từ.
  • Nối bằng một cặp quan hệ từ.
  • Nối bằng một cặp phó từ, đại từ hay chỉ từ thường đi đôi với nhau (cặp từ hô ứng)
• Không dùng từ nối: Trong trường hợp này; giữa các vế câu cần có dấu phẩy, dấu chấm phẩy hoặc dấu hai chấm